|
Od gotyku aż po czasy współczesne sztuka francuska inspirowała twórców - głównie europejskich. Takie style jak "flamboyant", "Ludwik XIV", "Ludwik XV", "empire" czy impresjonizm są wyłącznym dziełem Francuzów.
Prehistoria i starożytność
Pierwsze świadectwa istnienia sztuki na terenie Francji pochodzą z czasów prehistorycznych - malowidła w pieczarach Masywu Centralnego, dolmeny i menhiry w Bretanii. Liczne i zdumiewająco dobrze zachowane są budowle z czasów rzymskich, przede wszystkim w Prowansji: teatr w Orange, amfiteatry w Nimes i Arles, akwedukt Pont du Gard, Trophée des Alpes - pomnik zwycięstwa Augusta w La Trbie, oraz świątynie i łuki triumfalne, termy i mosty, mozaiki, sarkofagi i posągi.
Styl romański
Od XI wieku zaczęto budować zamki obronne i opactwa. W miastach powstają koscioły z potężnymi, czworobocznymi wieżami i chórami z charakterystycznymi obejściami, otoczonymi wieńcem kaplic. Wytworem tego okresu są wspaniałe krużganki i portale, niezwykle pomysłowo zdobione kapitele kolumn, pierwsze malowane witraże i tkaniny z
Bayeux.
Gotyk
W czasie szczególnie bujnego rozwoju budownictwa powstają od roku 1150 katedry, które rozsławiają średniowieczną Francję: wczesnogotyckie - w Sens, Senlis, Noyon, Laon i Paryżu; budowane w okresie pełnoge rozkwitu gotyku - wznoszące się niczym grzbiety górskie świątynie w Chartres, Reims, Amiens, Bourges i Beauvais. Te potężne "domy Boże", które już ze względu na swój ogrom są wielkimi osiągnięciami sztuki budowlanej, posiadają bogato zdobione rzeźbami fasady z wieżami o płaskim zakończeniu, prawie 50-metrowej wysokości chóry z witrażami o nieporównywalnym blasku. Przykładem mogą tu być niezwykle piękne okna w katedrze w Chartres lub w Sainte-Chapelle w Paryżu. Nie mniejsze wrażenie robią budowle świeckie: miasta-twierdze Aigues-Mortes i Carcassonne, pałac papieski w Awinionie, zamki obronne, takie jak Chinon lub Tarascon, Hotel Jacques Coeur w bourges, szpital w Beaune.
Ponieważ malarstwo ograniczało się do malowideł umieszczanych na ołtarzach, ściany obwieszone były gobelinami.
Renesans
Styl ten, przywieziony przez królów Karola VII i Franciszka I z wypraw do Włoch, otrzymuje we Francji nową formę. Powstają wspaniałe zamki nad Loarą. Przedstawicielami całkiem nowego stylu są Azay-le-Rideau, Chambord, Chenonceau. Budowlom w Amboise i Blois dobudowano skrzydła w nowym stylu; w innych zamkach przebudowano przynajmniej wnętrza, nadając im odświętnego blasku - jak w Chaumont i Langeais. Zabudowania zamkowe otaczają rozległe, dzikie parki lub kunsztownie przystrzyżone ogrody - jak w Villandry. Jako zamknięte założenia architektoniczne powstają Place des Vosges w Paryżu i pałac Fontainebleau.
Do najznamienitszych rzeźbiarzy tego okresu należą Ligier Richier i Jean Goujon, do najbardziej znanych malarzy zalicza się Jean
Clouet.
Barok
Od roku 1550 artyści francuscy obierają nowy kierunek. Po okresie przejściowym, którego klasycystyczny styl wywodzi się ze sztuki schyłku starożytności, rozwija się barok francuski.
Czas największego rozkwitu tego stylu przypada na długi okres panowania (62 lata) Ludwika XIV. Teatralna dynamika wnętrz w połączeniu z rzeźbą, malarstwem i zaplanowanymi w sposób wyrafinowany efektami świetlnymi, są podstawowymi elementami tego stylu o francuskim charakterze, obliczonego głównie na reprezentację. Wielkie budowle tego okresu to Pałac Wersalski z olbrzymimi założeniami ogrodowymi, basenami, zbiornikami wodnymi, oraz plac Vendome w Paryżu.
Do malarzy popieranych przez dwór należeli Nicolas Poussin i Claude Lorrain. Inny twórca - Jacques Callot - przedstawia na swoich obrazach ujemne strony tej epoki: nędzę wojenną.
Rokoko
Po bogactwie stylu Ludwika XIV rozpoczyna się za Ludwika XV "wietrzenie" - ciężkie sztukaterie na sufitach ustępują miejsca lekkim ozdobom, kartusze z symbolami wojny zastępują nowe, ozdobione bronią miłosną: łukami i kołczanami Amora, sercami przebitymi strzałą. Rokoko, będące stylem dekoracji wnętrz, rzadko kiedy występuje w architekturze zewnętrznej. Jako przykład takiego wyjątku może służyć plac Stanislas w Nancy.
Styl Ludwika XV, władcy, który około 1750 roku lubuje się również w motywach egzotycznych - "turqueries" i "chinoiseries" - odznacza się wdziękiem i elegancją. Uwidocznia się to w formach luster, porcelany, gobelinów i wytwornych mebli.
Reprezentantami tamtego okresu w malarstwie są Jean-Antoine Watteau, Francois Boucher i Honoré
Fragonard.
Za panowania Ludwika XVI ma miejsce ponowny nawrót do klasycyzmu. Od podobnych do warkoczy girland styl Ludwika XVI zyskuje miano "stylu
warkoczowego".
Empire
Po zamęcie rewolucji rządy Napoleona wyznaczają nowy styl w sztuce. Bonaparte czuje się jak cesarz rzymski. Architektura powraca więc do starożytnej wielkości i surowości. W Paryżu powstają nawiązujące do antyku frontony kolumn
i łuki triumfalne. Meble charakteryzują się prostymi liniami, są ozdobione sfinksami lub orłami z brązu. Przedstawicielami tego stylu są Jacques-Louis David i jego uczeń Jean-Dominique Ingres.
Romantyzm
Znaczące dzieła tworzą jedynie malarze: dramatyczny Géricault, tryskający barwą Delacrois i malarz martwych natur -
Corot. Wymienić też warto Daumiera i Ingresa. Działalność takich pisarzy jak F. R. Chateubriand, pani de Stael oraz filozofów P. S. Ballanche'a, Maine de Birana, J. Jouberta utorowała drogę pisarskiemu romantyzmowi V. Hugo, A. de Vigny'ego, A. de Musseta,A. de Lamartine'a, Stendhala, H. Balzaca, C. A. Sainte-Beuve'a, P. Mériméego, G. de
Nervala.
Realizm i impresjonizm
Zarówno w architekturze, jak i w rzeźbie brak jest dzieł, które byłyby cenione przez świat sztuki. Siła twórcza wydaje się zanikać.
Tak wspaniała dotychczas architektura traci swą moc twórczą. Utrzymuje się wprawdzie na poziomie dobrego smaku, lecz nie można nie dostrzec pustego patosu wielkomieszczańskiej ostentacji. Gmach opery w Paryżu i kasyno w Monte Carlo otrzymują od Charles'a Garniera formę przesadnie wybujałą. W przyszłość wybiega jednakże trzystumetrowa wieża Eiffel (1889) - to od niej rozpoczyna się era wysokich budowli.
Rzeźbę reprezentuje Francois Rude, tworzący zamarłe w gwałtownym ruchu sceny grupowe, ale światowy rozgłos osiągają dopiero Auguste Rodin, Antoine Bourdelle i Aristide Maillol.
Dominuje malarstwo Courbet zapoczątkowuje około 1850 roku realizm, Manet - około 1860 roku impresjonizm. Później przenikają się i następują po sobie pleneryzm, puentylizm, a w XX wieku fowizm, kubizm, ekspresjonizm, futuryzm, surrealizm oraz - przed samą I wojną światową - styl
"belle époque".
Czasy współczesne
W malarstwie ton nadają prace Picassa, Chagalla i Vasarely'ego - cudzoziemców, którzy mieszkali i tworzyli we Francji.
Najsilniejsze akcenty twórcze uwidaczniają się w architekturze. Ton nadają: Tony Garnier i jego konstrukcje z żelaza i szkła, Auguste
Perret, który wybudował na nowo miasto Hawr. Najtrwalszy wpływ wywarł jednak na przyszłe pokolenia architektów zmarły w 1965 roku Szwajcar Le Corbusier. Jego Cité Radieuse w Marsylii i kaplica Notre-Dame-du-Haut w Ronchamp to bez wątpienia budowle stulecia.
Pojęcie o współczesnej architekturze dają nam przede wszystkim gigantyczne miasta-satelity wokół Paryża. Sensację wywołały szczególnie pompatyczne i utrzymane w klasycystycznym stylu dzielnice mieszkalne (mieszkania socjalne) w Marne-la-Valée i Saint-Quentin-en-Yvelines projektu hiszpańskiego architekta Ricardo
Bofilla.
|
